Πως μας έκαναν να πιστεύουμε ότι όλα εξαρτώνται από το δάσκαλο;

του Γ. Μαυρογιώργου

Ο Ρόλαντ Μπαρτ έχει υποστηρίξει ότι ο μύθος ως γλώσσα που κωδικοποιεί τις αξίες μιας κοινωνίας, παίζει διπλό και αντιφατικό ρόλο: “υπογραμμίζει και δημοσιοποιεί, μας βοηθάει να καταλάβουμε αλλά και μας το επιβάλει”. Ο μύθος μιλάει για τα πράγματα αλλά τα εξαγνίζει, τα αθωώνει μια και καταργεί την περιπλοκότητα των ανθρώπινων πράξεων και καταλύει κάθε διαλεκτική ή και κάθε αναδρομή πέρα από την αμεσότητα. Ο ρόλος του μύθου είναι να αδειάζει το πραγματικό από ιστορία και να το παρουσιάζει ως φυσικό1…

Στη σύντομη ανάλυση που ακολουθεί, θα ασχοληθούμε με ένα από τους μύθους που προβάλλεται συχνά και αναφέρεται στο ρόλο του δασκάλου στην εκπαιδευτική διαδικασία. Σε πολλές αναλύσεις, συζητήσεις, πορίσματα, προτάσεις κ.τ.ο. που αναφέρονται σε ζητήματα εκπαίδευσης, όπως διδασκαλία, σχολική επιτυχία ή αποτυχία, εκπαιδευτική κρίση, μάθηση κ.ά., τονίζεται ρητά ή αφήνεται να εννοηθεί ότι “το παν εξαρτάται από το δάσκαλο”.

Ελεύθερα Σχολεία. Και όμως υπήρξαν…

Το αμφιλεγόμενο πείραμα της Βρετανίας του ’70 και η συνέχειά του σήμερα

Το σημερινό σχολείο είναι απόλυτα ελεγχόμενο. Λειτουργεί υπό τις εντολές μιας αυταρχικής κυβέρνησης, τις άκαμπτες θρησκευτικές παραδόσεις-αρχές και φυσικά με βάση το τι επιτάσσει η ελεύθερη αγορά. Εξετάσεις, εξετάσεις, εξετάσεις και όποιος αντέξει. Οικονομικά, σωματικά, ψυχολογικά. Ταξικό είναι το ζήτημα και μέχρι τώρα η εκπαίδευση απευθύνεται κυρίως στους έχοντες. Κάποτε υπήρξε και κάτι άλλο. Κάτι διαφορετικό. «Ελεύθερο Σχολείο». Οξύμωρο, ωστόσο στην Αγγλία το γνώρισαν και το γνωρίζουν και σήμερα. Με διαφορετικούς όρους φυσικά. Αμφιλεγόμενο πείραμα, ακόμα και για όσους συμμετείχαν και τα στήριζαν, ωστόσο, παρά τις αντιρρήσεις, κανείς δεν αρνείται ότι έθεσαν επί τάπητος την ανάγκη για ένα σχολείο που θα χωράει πραγματικά τις επιθυμίες της εκπαιδευτικής κοινότητας, ιδιαιτέρως των μαθητών.

Πώς είναι ένα σχολείο διοικούμενο από εκπαιδευτικούς;

Τον τελευταίο καιρό γίνεται συχνά λόγος για το δημοκρατικό σχολείο. Η συζήτηση περιορίζεται αποκλειστικά στους μαθητές, στην ανάγκη συμμετοχής τους στον σχεδιασμό εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων ακόμα και στη λήψη αποφάσεων για τη διοίκηση του σχολείου αλλά και στην ανάγκη σεβασμού της προσωπικότητας τους. Παραγνωρίζεται όμως το κεφάλαιο “εκπαιδευτικοί”. Γιατί ένα δημοκρατικό σχολείο πρέπει να αφορά εξίσου τους εκπαιδευτικούς και την δυνατότητα τους να συμμετέχουν ισότιμα στη διοίκηση της σχολικής μονάδας και στις αποφάσεις της σχολικής κοινότητας.

Στη σημερινή εκπαιδευτική πραγματικότητα στη χώρας μας και παρά τον συγκεντρωτικό χαρακτήρα του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος, οι σχολικές μονάδες λειτουργούν με βάση ένα στοιχειωδώς δημοκρατικό θεσμικό πλαίσιο. Ο Σύλλογος διδασκόντων έχει την δυνατότητα να λαμβάνει αποφάσεις για σημαντικές πτυχές της σχολικής καθημερινής ζωής (ωρολόγιο πρόγραμμα, προγραμματισμό δραστηριοτήτων, ιεράρχηση αναγκών του σχολείου κτλ).

Η κυρίαρχη πολιτική τάση στην εκπαίδευση επιχειρεί ωστόσο να υποβιβάσει τον ρόλο του Συλλόγου διδασκόντων από αποφασιστικό σε απλώς συμβουλευτικό όργανο. Προκρίνει την ανάδειξη του διευθυντή σε «αποτελεσματικό ηγέτη». Ο διευθυντής δεν θεωρείται πλέον ένας από τους συναδέλφους, πρώτος αλλά ίσος στο Σύλλογο διδασκόντων. Αντίθετα, αποκόβεται από το σώμα των συναδέλφων. Απαλλάσσεται πλήρως από διδακτικά του καθήκοντα, αξιολογεί, πειθαρχεί, έχει αυξημένες αποδοχές. Μετατρέπεται σε μάνατζερ ως ένα δείγμα ότι το σχολείο εξελίσσεται και ακολουθεί τις τάσεις της αγοράς. Οι εκπαιδευτικοί από την άλλη χάνουν το δικαίωμα τους να συμμετέχουν ισότιμα στο σχεδιασμό της λειτουργίας της σχολικής μονάδας. Μετατρέπονται σε απλούς διεκπεραιωτές ενός διδακτικού έργου για το οποίο έχουν δικαίωμα να εκφράσουν τη γνώμη τους  ελάχιστα.

Συνεισφέροντας στη συζήτηση για το δημοκρατικό σχολείο μεταφράζουμε ένα κείμενο για την πρωτοβουλία Teacher Powered Schools που δείχνει τα σημαντικά οφέλη μίας σχολικής μονάδας από τον δημοκρατικό τρόπο οργάνωσης της.